Aínda me lembro de aquel primeiro ano de docencia, cubrindo unha substitución. Foi nun deses centros nos que o profesorado non pasa moito tempo: case todos agardaban por unha praza máis preto das súas casas.

Alí cheguei eu, coa inexperiencia e a ilusión como estandartes, cometendo moitos erros e algúns acertos. Foi o mesmo ano que atopei, nunha librería pucelana (por eses mundos andaba por entón), o libro Cómo educar a los que no quieren. Como nas historias de amor, converteuse nun dos meus libros de cabeceira a primeira vista. De moitos envurullos sacoume ese ano no que me encaraba, por primeira vez, coa diversidade dun aula da escola pública.

Tamén foi ese ano cando os meus estudantes de 2º ESO me puxeron o alcume de Wonder-Nere. Seica tiñan a conciencia de que eu sabía de todo, que podía converter calquera situación nunha oportunidade. Axudaba, sen dúbida, falar unha lingua que non coñecían e demostrarlles que podían comprendela con non demasiado esforzo. Axudaba non ter escrúpulos cando se trataba de facerlles entender por que unha conduta non era aceptable (“entender”, unha palabra importante aquí). Axudaba ser profundamente perfeccionista, ata o extremo de cumprir con exactitude as recomendacións de aquel libro e todos os manuais de didáctica e pedagoxía que caían nas miñas mans.

O pasado mércores, en metade dun temporal de vento e chuvia que debería ter provocado a suspensión das aulas, discutín con dous alumnos. Para ser sincera, cortei a discusión berrándolles (si, berrándolles) que non tiñan idade suficiente para discutir comigo. Punto. Final.

Quedei cun deles (o máis accesible, me pareceu) no recreo. Falamos. Tratei de facerlle entender que estivera mal na súa conducta. Non creo que o conseguise.

A consecuencia debería ter sido unha sanción: non por non concordar comigo, se non por non aceptar a súa responsabilidade. A sanción debería ter sido aplicada do xeito máis inmediato posible e debería ter servido para fomentar a reflexión sobre a conducta. Porén, eu estaba demasiado cansa: levaba tres clases en condicións adversas, sen luz, con pais chegando a cada pouco para recoller á rapazada que, por outra banda, non chamara dende o teléfono do centro (non son necesarias máis palabras). Trataba, en cada aula, de manter o ánimo para un grupo de adolescentes que insistían en facerme responsable, a min e ao resto do profesorado, da súa presencia no centro naquelas circunstancias que, certo é, non favorecían a aprendizaxe. Quedaba por diante media semana de mañá e tarde, pois estabamos a celebrar as avaliacións iniciais. Soamente podía pensar que ese recreo era o meu oco para ir o baño e comer algo antes de outras dúas sesións.

Esquecín a sanción á mantenta. Díxenlle que saíse ao recreo, recollín, pechei a porta da aula con chave e, cando baixaba as escaleiras, o mesmo alumno abordoume con outro compañeiro: deixaran as mochilas na aula e seica acababan de falar cos seus pais, que virían pronto a recollelos a pesar dos ventos. A pesar do razoamento que intentara inducirlle ao rapaz.

Subín de novo e abrín a aula.

Pospuxen os meus sentimentos ata máis tarde: a impotencia a traguei co bocadillo e o cabreo boteino fóra cos ouriños. Na seguinte clase, afrontei as mesmas queixas con paciencia, negociei, conseguín que traballasen os que seguían no centro. Aproveitamos que eramos poucos para reforzar contidos previos: eu pasando de mesa en mesa, tratando de atopar as palabras, de atopar o punto no que quedaran, cada un nun punto distinto, cada un unha dificultade distinta. Improvisei algunhas parellas, observei dinámicas.

Repúxenme. Sentía que, pese as dificultades, algo se sacara en limpo daquela mañá.

Entón, ao día seguinte, volvín pensar en min mesma como ser humano, non como docente. Dediqueime algo da compaixón que lle dedico ao meu alumnado cando se senten frustrados e dinme permiso para volver, serenamente, as emocións do día anterior.

Wonder-Nere segue aquí, nunca marchou. Está claro que podo invocala a miúdo, pero non podo ser sempre Wonder-Nere.

Este oficio segue a ser profundamente invisible: ninguén que non o vivira pode imaxinar o difícil que é, o estresante que resulta manter a autoridade dun aula e educar na autonomía á vez; ninguén pode imaxinar o esforzo que supón non levar á túa vida persoal a negatividade adolescente, transformala na mesma aula, chegar a eles máis aló do seu desconcerto ante a vida, a súa frustración, o seu talante displicente. Teñen dereito a ter eses momentos: atravesan unha etapa vital de grandes cambios e, á vez, o mundo do seu redor manda mensaxes contraditorios. Todo pasa rápido, todo caduca cedo. Mentres, na escola prometemos que os valores e coñecementos que proporcionamos son inmutables. Ninguén pode obviar a contradición á que se enfrontan.

Ademais, a sobreprotección das familias aumenta sen que o faga a educación emocional e afectiva. É un cóctel molotov.

Mais agora, como na mañá do pasado xoves, non quero pensar neles: quero pensar en min. En que eu tamén me enfronto a un mundo cambiante, adverso en moitos aspectos, con unha personalidade máis formada (si, de acordo) pero tamén con máis responsabilidades.

Pertencemos a unha profesión curiosa, os docentes. Formamos parte do sector servizos, pero non temos clientes; estamos subordinados a unha entidade algo amorfa (“a Administración”) da que somos tamén parte; somos persoas, coas nosas virtudes e os nosos defectos, pero constantemente sometidos á presión da exemplaridade.

Con esta reflexión, atopo semellanzas principalmente co resto das profesións vinculadas ao coidado.

Coidar. Ese é o noso cometido no novo mundo, un mundo vertixinosamente cambiante que o único que pode garantirnos, a todos e cada un de nós, máis aló da comunidade educativa, é a sensación de vulnerabilidade.

E aquí estamos os mestres e mestras, profesores e profesoras. Sostemos unha presión difícil de xestionar, a miúdo co único apoio da esperanza de deixar unha leve pegada sobre eles: de proporcionarlle os recursos emocionais, intelectuais e sociais necesarios para sortear os obstáculos cos que se vaian atopando. Pero, ¿quen nos axuda a nós cos nosos propios obstáculos?